Wielu z obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi na terenie ich kraju nie zamierza pozostawać biernymi w sytuacji, w której się znaleźli i tym samym rozpoczyna poszukiwanie zatrudnienia na polskim rynku pracy. Zadanie to jest o tyle ułatwione, iż specustawa tj. ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa wprowadziła szereg ułatwień w celu możliwości podejmowania zatrudnienia, co przy zapisach obowiązujących do tej pory, a wymagających podjęcia szeregu czynności urzędowych przed rozpoczęciem zatrudnienia przez cudzoziemców, jest bardzo istotną kwestią.
Kogo obejmuje specustawa?
Dla przypomnienia, zasady ustalone w specustawie, w tym również i te dotyczące podejmowania zatrudnienia, dotyczą:
– obywateli Ukrainy, którzy wjechali legalnie na terytorium Polski z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi od dnia 24 lutego 2022 r.,
– nieposiadających obywatelstwa ukraińskiego małżonków obywatela Ukrainy wskazanego wyżej o ile przybył on do Polski z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa,
– obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu działań wojennych na terenie Ukrainy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
! Tutaj istotna kwestia – 23 marca 2022 r. Sejm uchwalił ustawę zmieniającą specustawę, gdzie został wykreślony wymóg bezpośredniego przybycia do Polski z terytorium Ukrainy dla ww. grup. Ustawa w dniu 26 marca 2022 r. została podpisana przez Prezydenta RP i opublikowana w Dzienniku Ustaw. Grono osób objętych specustawą zatem powiększyło się o osoby, które np. przybyły do Polski przez Słowację czy Czechy.
.
Jakie warunki wykonywania pracy ustala specustawa?
Zgodnie z postanowieniami specustawy, obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, w przypadku gdy jego pobyt na terytorium RP uznaje się za legalny na podstawie przepisów specustawy – tj. w sytuacji kiedy znalazł się on w naszym kraju w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy od 24 lutego 2022 r. przez 18 miesięcy, ale również w sytuacji, kiedy jest obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Druga ze wskazanych możliwości jest o tyle istotna, że pozwala objąć możliwością wykonywania pracy w ramach specustawy również obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski przed działaniami zbrojnymi na terenie tego kraju, a więc przed 24 lutego 2022 r. i np. przebywają na terenie RP obecnie na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy. Od dnia wejścia w życie specustawy, skoro wystarczającym dla podjęcia pracy jest wyłącznie fakt legalności pobytu na terenie RP, takie osoby nie będą musiały uzyskiwać odrębnych zezwoleń na wykonywanie pracy. Jedynym wymogiem, jaki w tym zakresie funkcjonuje, jest obowiązek powiadomienia przez podmiot powierzający wykonywanie pracę powiatowy urząd pracy (właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania pracodawcy czy zleceniodawcy) o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy, w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela. UWAGA! Zawiadomienie składa się wyłącznie elektronicznie w ramach portalu praca.gov.pl
W tym miejscu warto zaznaczyć – numer PESEL obywatela Ukrainy nie jest niezbędny do powierzenia mu pracy, jednak zapewne pomoże w uzyskaniu innych profitów i świadczeń wynikających ze specustawy, np. 300 zł na osobę przeznaczonego na utrzymanie (tutaj wymóg posiadania PESEL jest już niezbędny).
Czy istnieje jakiś limit osób, które w taki dogodny sposób może zatrudnić pracodawca?
Aktualnie podmiot powierzający wykonywanie pracy obywatelom Ukrainy nie jest ograniczony żadnym limitem osób, którym na tej podstawie może powierzyć prace. Warto jednak zaznaczyć, iż w przepisach specustawy przewidziano taka możliwość uszczelnienia systemu zatrudniania, gdyż minister właściwy do spraw pracy może w przyszłości określić, w drodze rozporządzenia, liczbę obywateli Ukrainy, którym podmiot powierzający wykonywanie pracy może powierzyć wykonywanie pracy, ustaloną w stosunku do liczby wszystkich osób, którym ten podmiot powierza wykonywanie pracy, kierując się względami bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego, ochroną lokalnych rynków pracy oraz zasadą komplementarności zatrudnienia cudzoziemców w stosunku do obywateli polskich.
Czy obywatel Ukrainy, na podstawie przepisów specustawy, może otrzymać status bezrobotnego?
Tak, specustawa przewiduje, że obywatel Ukrainy, który przebywa legalnie na terytorium RP, może zarejestrować się w PUP oraz zostać uznany jako osoba bezrobotna albo poszukująca pracy – nie obowiązuje tutaj wymóg jak w normalnych sytuacjach posiadania odpowiedniego wieku – dla kobiet mniej niż 60 lat, dla mężczyzn mniej niż 65 lat.
Czy obywatel Ukrainy ma możliwość podjęcia się wykonywania działalności gospodarczej w Polsce?
Tak, to kolejna dobra wiadomość, w okresie legalnego pobytu obywatela Ukrainy czy to na podstawie przepisów specustawy czy ustawy o cudzoziemcach, jeżeli ich wjazd na teren RP miał miejsce wcześniej niż okoliczności związane z działaniami zbrojnymi w Ukrainie, mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na takich samych zasadach jak obywatele polscy. UWAGA – tutaj jedynym warunkiem jest uzyskanie numeru PESEL przez taką osobę!
Uznanie, iż pobyt danej osoby na terytorium RP przestał być legalny powoduje wykreślenie z rejestru przedsiębiorców CEIDG.
A co dalej?
Po upływie okresu legalnego pobytu na terytorium RP, zgodnie z przepisami specustawy, obywatele Ukrainy będą mogli starać się o uzyskanie zezwolenia na pobyt czasowy w trybie przewidzianym również specustawą – na uproszczonych zasadach jednorazowo na okres 3 lat. Staranie się o takie zezwolenie będzie mogło nastąpić nie wcześniej niż po upływie 9 miesięcy od dnia wjazdu do Polski a nie później niż w okresie 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022 r. Posiadając ww. zezwolenie obywatel Ukrainy będzie uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę, co tym samym znów wydłuży możliwość legalnego wykonywania pracy bez przechodzenia długotrwałych procedur urzędowych, na dalszy okres 3 lat.
Podsumowując
Specustawa przyznaje obywatelom Ukrainy szereg możliwości związanych z organizacją zatrudnienia na terytorium RP a tym samym uzyskania środków niezbędnych do organizacji życia w kraju.
Tak, rozwiązania specustawy należy ocenić pozytywnie, co również warto podkreślić na specustawie w tym zakresie skorzystają także obywatele Ukrainy już przebywający w naszym kraju przed wszczęciem konfliktu zbrojnego w Ukrainie – ich pobyt uznaje się legalny na terenie RP, nawet gdyby tytułu pobytowe utraciły ważność po dniu 24 lutego 2022 r., do dnia :
- 31 grudnia 2022 r. – w przypadku pobytu na podstawie wizy krajowej i zezwolenia na pobyt czasowy,
- upływu 18 miesięcy od dnia 24.02.2022 – w przypadku pobytu na podstawie wizy Schengen czy w ramach ruchu bezwizowego oraz gdy po dacie 24.02.2022 upływałby termin opuszczenia Polski po odmowie udzielenia zezwolenia na pobyt oraz termin dobrowolnego powrotu na mocy decyzji o zobowiązaniu do powrotu
Tym samym również w tym okresie aktualna jest możliwość powierzenia wykonywania pracy wyłącznie na podstawie powiadomienia właściwego PUP.
