Do tej pory pracodawca, zgodnie z §8 ww. rozporządzenia, zapewniał pracownikowi, zgodnie z zaleceniem lekarza, okulary korygujące wzrok. Nowelizacja poszerzając ten obowiązek również o szkła kontaktowe. Aktualnie pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary lub szkła kontaktowe korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
Kogo dotyczą te przepisy?
Obowiązek taki dotyczy tylko tych zatrudnionych, którzy użytkującą w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy, przy czym obejmuje to nie tylko pracowników, ale też praktykantów i stażystów.
Co ważne takie przekroczenie połowy dobowego czasu pracy przy komputerze może nie mieć miejsca każdego dnia. Wskazuje też na to orzecznictwo sądowe, gdzie wyjaśnia się, że przyjęcie, iż okulary lub soczewki przysługują pod warunkiem codziennego wykonywania pracy przy komputerze dłużej niż przez połowę dobowego czasu pracy jest nieprawidłowe, gdyż prowadziłoby do obejścia prawa, bo np. pracodawca zawsze mógłby tak zorganizować pracę, aby przynajmniej raz w tygodniu zatrudniony tej normy nie przekraczał, niezależnie od czasu pracy spędzonego przy komputerze w pozostałe dni.
Kiedy zatem pracodawca musi zapewnić pracownikowi soczewki kontaktowe a nie okulary?
Z uwagi na to, że przepis ten zawiera alternatywę rozłączną „lub” oznaczałoby, iż pracodawca powinien zapewnić albo same okulary korekcyjne albo same szkła kontaktowe, a także – choć nie wydaje się to zamierzonym efektem – obie te rzeczy, w każdym jednak przypadku wedle zaleceń lekarza, który wykonuje profilaktyczne badania lekarskie. W tym zakresie kierując się stanowiskiem Państwowej Inspekcji Pracy należy przyjąć, iż: „Zarówno konieczność stosowania podczas pracy okularów lub soczewek, jak i rodzaj zastosowanego w zakresie środka są uzależnione od wskazania lekarza zawartego w orzeczeniu lekarskim z badań przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami”. Takie samo stanowisko zajmuje w tej kwestii także Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej wskazując, iż „to właśnie lekarz medycyny pracy decyduje jakiej korekcji wzorku potrzebuje pracownik, czy są to okulary czy soczewki kontaktowe”.
Jest to spójne z wcześniejszą praktyką, gdyż przykładowo Ministerstwo Finansów w interpretacji ogólnej z 16 marca 2011 r. (DD3/033/30/CRS/11/95) wskazało już – powołując się właśnie na opinię Ministra Pracy i Polityki Społecznej – że w niektórych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie przy obsłudze monitora zamiast okularów szkieł (soczewek) kontaktowych, które spełniają ten sam cel. Takie zalecenie powinno zostać wydane w przypadku, gdy skorygowanie wady wzroku pracownika nie jest możliwe przy pomocy okularów, w szczególności: gdy różnica wady wzroku pomiędzy jednym okiem a drugim jest większa niż 4 dioptrie (wada w jednym oku jest duża, a w drugim mała lub jej wcale nie ma). Jeśli zatem lekarz specjalista w wyniku badań okulistycznych przeprowadzonych w zakresie profilaktycznej opieki zdrowotnej zaleci pracownikowi stosowanie przy obsłudze monitora szkieł (soczewek) kontaktowych, pracodawca ma obowiązek je zapewnić.
Czy są lub mogą być jakieś ograniczenia w zakresie wysokości refundacji?
Wątpliwości budzi też to w jaki sposób pracodawca ma określić sumę przeznaczoną na refundację szkieł kontaktowych i jakie może w tym zakresie stosować kryteria. Wiadomo powszechnie, iż są na rynku dostępne różne rodzaje szkieł kontaktowych: jednodniowe, wielorazowego użytku, w tym dwutygodniowe, miesięczne i inne. Czy pracodawca będzie musiał w tej kwestii kierować się jedynie wspomnianym zaleceniem lekarza i zwracać całkowity koszt zakupu szkieł kontaktowych niezależnie od ich rodzaju i częstotliwości wymiany, a może jest uprawniony do tego, by wyznaczyć limit sumy przeznaczonej na refundację i zawęzić okres jej przysługiwania, a także określić jaki rodzaj szkieł kontaktowych jest objęty refundacją?
Przepisy nie przewidują takiej kwoty granicznej. Co ważne zgodnie z postanowieniami rozporządzenia pracodawca ma obowiązek zapewnienia ich zakupu, a nie dofinansowania. Nie może więc poruszać się po stawkach, które realnie nie pozwalają pracownikowi nabyć okularów lub soczewek.
Innymi słowy stawka, jaką pracodawca przeznacza na okulary, powinna być tak skalkulowana, aby umożliwiała zakup okularów lub soczewek zgodnych z zaleceniem lekarza, ale można ją wskazać kwotowo na dany okres. W tym zakresie bowiem Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej. wskazuje, że: „O wysokości refundacji decyduje pracodawca. Zarówno w przypadku okularów, jak i soczewek kontaktowych ponosi on koszty refundacji jedynie do ustalonego w zakładzie pracy jej poziomu.”
Jak często powinna mieć miejsce refundacja?
Co do zasady podstawą jest wynik badania profilaktycznego, więc nie częściej niż takie jest wykonywane, np. co 4 lata. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy pracownik podejrzewa, że praca przed ekranem pogarsza jego wzrok i powoduje problemy z prawidłowym widzeniem i wtedy ma prawo zwrócić się do pracodawcy o skierowanie go na badanie okresowe okulistyczne. Pracodawca powinien wystawić takie skierowanie, nawet jeśli termin badania okresowego wyznaczonego dla tego pracownika jeszcze nie nadszedł. Jeśli zaleceniem lekarza, po takim badaniu, będzie praca w okularach lub soczewkach, powoduje to obowiązek pracodawcy do refundacji kosztów poniesionych przez pracownika na ich zakup. Co więcej specjalista medycyny pracy może uznać, że w odniesieniu do konkretnego pracownika kolejne badanie okresowe powinno nastąpić szybciej, niż wspomniane 4 lata. Tym samym taki pracownik nabywa prawa do refundacji częściej.
W razie dalszych pytań lub wątpliwości albo potrzeby dostosowania procedur dotąd obowiązujących w tej kwestii w zakładzie pracy do nowych przepisów, zapraszamy do kontaktu z ekspertami z Kancelarii.
