Częstokroć takiemu działaniu nie można przypisać złego zamiaru przedsiębiorcy, bowiem w znaczącej liczbie przypadków brak zapłaty wynika z tego, że przedsiębiorca również czeka na zapłatę od swojego dalszego kontrahenta, a ten z kolei czeka na zapłatę od jeszcze następnego. W ten sposób dochodzi do pojawienia się efektu tzw. „kuli śnieżnej”, a wszechobecny brak płatności w terminie staje się plagą w polskiej gospodarce, powodując czasami nawet tak daleko idące w skutkach zdarzenia jak konieczność ogłaszania upadłości przez jego uczestników. Niezależnie od motywów stojących za wstrzymywaniem się od zapłaty wymagalnej należności, przedsiębiorca, który czeka na zapłatę powinien mieć świadomość istnienia dodatkowych środków, które zamiast postępowania sądowego może podjąć wobec dłużnika – z praktyki wynika, że w różnych sytuacjach i wobec różnych podmiotów, niektóre z nich są nawet lepszymi środkami prowadzącymi do zmobilizowania dłużnika do zapłaty niż postępowanie sądowe. Poniżej pragnę pokrótce przedstawić niektóre z nich.
Ulga na złe długi
W celu odzyskania kwoty podatku należnego z tytułu wystawionych i niezapłaconych przez kontrahenta faktur VAT, przedsiębiorca może skorzystać z ulgi na złe długi (art. 89a ustawy o VAT). Na skutek powyższego, odpowiedni organ skarbowy otrzyma od przedsiębiorcy stosowną informację o skorzystaniu z ww. instytucji i będzie mógł skontrolować czy kontrahent opóźniający się w zapłacie odpowiednio skorygował swój podatek VAT. Zgodnie bowiem z art. 89b ustawy o VAT:
1. W przypadku nieuregulowania należności wynikającej z faktury dokumentującej dostawę towarów lub świadczenie usług na terytorium kraju w terminie 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze, dłużnik jest obowiązany do korekty odliczonej kwoty podatku wynikającej z tej faktury, w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 90 dzień od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze.
Jeśli wierzyciel w swojej ewidencji zastosuje ulgę na złe długi, a dłużnik nie, dla organu podatkowego będzie to sygnał, aby wszcząć w stosunku do dłużnika postępowanie podatkowe.
Przekazanie informacji o nieuregulowanych zobowiązaniach do Biura Informacji Gospodarczej
Wierzyciel może przekazać do Biura Informacji Gospodarczej informację o istniejącym zadłużeniu kontrahenta. Informacja o zadłużeniu upubliczniona będzie w systemie BIG do dnia zapłaty lub do 10 lat od daty dokonania wpisu. Umieszczenie informacji o niespłaconych zobowiązaniach w BIG skutkuje ograniczeniem możliwości swobodnego funkcjonowania na rynku. Dłużnicy notowani w BIG napotykają na znaczne utrudnienia w korzystaniu z usług m.in. finansowych.
Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej oraz wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika
Może okazać się, że skala osób, wobec których dany uczestnik obrotu zalega z zapłatą jest znaczna i że zaszły przesłanki do ogłoszenia jego upadłości. W takiej sytuacji, oprócz wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika, który może zostać złożony przez wierzyciela, wierzyciel może wystąpić do właściwego sądu upadłościowego z wnioskiem o orzeczenie w stosunku do dłużnika zakazu, o którym mowa w art. 373 Prawa upadłościowego.
Zgodnie z art. 373 Prawa upadłościowego:
- Sąd może orzec pozbawienie na okres od jednego do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego, członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia osoby, która ze swojej winy:
1) będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości albo
1a) faktycznie zarządzając przedsiębiorstwem dłużnika, istotnie przyczyniła się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie, (…)
Wobec uzasadnionych podejrzeń co do tego, że w stosunku do dłużnika wystąpiły w niedalekiej przeszłości (lub występują nadal) przesłanki do ogłoszenia upadłości, a pomimo ustawowego obowiązku, jej reprezentant nie złożył wniosku o ogłoszenie upadłości, wierzyciel działając na podstawie art. 376 ust. 1 w zw. z art. 373 Prawa upadłościowego może złożyć do właściwego sądu upadłościowego wniosek o orzeczenie w stosunku do takiej osoby dziesięcioletniego zakazu pełnienia funkcji, o której mowa w cytowanym przepisie w jakiejkolwiek spółce prawa handlowego, a także prowadzenia działalności gospodarczej we własnym imieniu oraz pełnienia innych funkcji wskazanych w cytowanym artykule. Na podstawie przepisów prawa upadłościowego, wierzyciel może również złożyć do właściwego sądu upadłościowego wniosek o orzeczenie upadłości dłużnika.
Zawiadomienie do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów dotyczące wystąpienia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych
W świetle występującego opóźnienia w regulowaniu przez dłużnika należności z transakcji handlowych, w wyjątkowych przypadkach (gdy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości wymagalnych świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez dłużnika wynosi co najmniej 2.000.000 złotych) wierzyciel może skierować do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zawiadomienie dotyczące wystąpienia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych (o którym mowa w art. 13d ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych).
Co więcej, takie działanie (nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczane towary lub wykonane usługi), zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji stanowi czyn nieuczciwej konkurencji:
- Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.
- Czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej, prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym oraz nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczane towary lub wykonane usługi.”
Powyżej wymieniono niektóre ze środków, które może podjąć wierzyciel przy opóźnianiu się przez kontrahenta w zapłacie. Przedstawione działania mogą zdyscyplinować dłużnika do terminowego regulowania swoich zobowiązań. Należy mieć świadomość, że jedynym bezpośrednim działaniem mającym na celu odzyskanie niezapłaconej należności jest skierowanie powództwa o zapłatę przeciwko dłużnikowi w postępowaniu cywilnym, przy czym często zdarza się, że takie postępowania trwają latami, a ich wynik nie zawsze jest pewny, w związku z czym wierzyciele szukają różnych form oddziaływania na dłużnika w celu szybszego odzyskania swoich wierzytelności. Niezależnie od powyższego należy zaznaczyć, że każda sytuacja może się różnić i w celu doboru odpowiedniej strategii do każdej sprawy trzeba podejść indywidualnie – w związku z tym zapraszam do kontaktu, aby zaproponować potencjalnie najskuteczniejszy plan działania.
