Stanowi on odpowiedź ustawodawcy na orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), presję rynku globalnego oraz dynamiczne zmiany gospodarcze.
Znamy ten problem z praktyki. Zarówno nasi Zamawiający, jak i Wykonawcy od dawna nie tylko sygnalizują trudności związane z udziałem podmiotów spoza Unii Europejskiej oraz niebędącymi stronami porozumień lub innych umów międzynarodowych gwarantujących na zasadzie wzajemności i równości dostęp do rynku zamówień publicznych i koncesji na roboty budowlane i usługi, lecz także realnie zmagają się z konsekwencjami związanymi z dotychczasowym ich dostępem do rynku zamówień wynikającym z braku prawnych narzędzi ograniczających, limitujących lub w ogóle wykluczających ten dostęp.
Brak przepisów w tym zakresie pozbawiał zwłaszcza Zamawiających realnych i bezpiecznych możliwości określania zasad dostępu wykonawców z państw trzecich. Projekt zapowiada to zmienić. Jego celem jest wprowadzenie jasnych zasad uczestnictwa takich wykonawców i wzmocnienie ochrony europejskich firm przed nierówną konkurencją.
Jak wygląda sytuacja obecnie?
Obecne regulacje nie są jednoznaczne, brak precyzyjnych zasad dotyczących wykonawców spoza UE czy objętych porozumieniami GPA powoduje niepewność i problemy praktyczne. Przedsiębiorcy unijni nierzadko mierzą się z konkurencją ze strony firm z krajów, które nie przestrzegają standardów jakościowych czy socjalnych obowiązujących w Europie. Ta luka w przepisach umożliwia wejście na rynek podmiotów mogących oferować zaniżone ceny a to zagraża uczciwej konkurencji, czemu – na podstawie aktualnych przepisów, nie sposób skutecznie zapobiec.
Kluczowe zmiany proponowane w projekcie
Proponowane rozwiązania wprowadzają jasny podział: z jednej strony – wykonawcy z krajów UE, EOG oraz GPA, którzy zachowają pełne prawo do równouprawnionego udziału. Z drugiej strony – wykonawcy z państw trzecich, którzy mogą zostać dopuszczeni, ograniczeni lub całkowicie wykluczeni z rynku.
Kluczową rolę pełnić będą nowe przepisy art. 16b Pzp i art. 12b ustawy koncesyjnej, które dają zamawiającym swobodę decydowania, czy dopuścić podmioty z krajów trzecich, oraz możliwość narzucania im trudniejszych warunków uczestnictwa. Co więcej, przedsiębiorstwa z tych krajów mogą zostać automatycznie odrzucone, jeśli wcześniej nie zostaną jednoznacznie dopuszczone przez zamawiającego – nowa podstawa odrzucenia ofert w Pzp.
Projekt przewiduje również ograniczenie prawa do składania odwołań w Krajowej Izbie Odwoławczej przez podmioty z państw trzecich.
Jak to wpłynie na praktykę?
Najważniejszą konsekwencją zmian będzie znaczne wzmocnienie pozycji polskich i europejskich wykonawców. Możliwość wyraźnego ograniczenia lub nawet eliminacji konkurencji z państw nieobjętych umowami o wzajemnym dostępie pozwoli chronić lokalnych przedsiębiorców przed nieuczciwymi praktykami.
Projektowane zmiany przynoszą istotne uporządkowanie zasad rynku zamówień publicznych, wzmacniając pozycję europejskich przedsiębiorstw. Choć kierunek zmian jest pozytywny, warto, aby ustawodawca uwzględnił ryzyko dyskrecjonalności decyzji oraz potencjalne problemy związane z ograniczeniem dostępu do środków ochrony prawnej. Dalsze prace legislacyjne powinny uwzględnić te kwestie, zapewniając równowagę między ochroną rynku a przestrzeganiem fundamentalnych zasad prawa europejskiego.
Czekamy na dalsze prace legislacyjne i oczywiście finalny produkt w postaci obowiązującej ustawy zmieniającej.
